Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Güncel 2024
Karşılıksız Çek İşlemlerine İlişkin Suç ve Cezalar
Karşılıksız çek işlemleri, 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında düzenlenen ve adli para cezasına tabi olan bir suç türüdür. Karşılıksız çek düzenleme suçu ve cezası, çekin kanuni ibraz süresi içinde karşılığının banka hesabında bulunmaması durumunda söz konusu olur. Bu makalede, bu suçun tanımı, hukuki değerleri, maddi ve manevi unsurları, uygulanacak cezalar ve yargılama sürecine dair bilgiler sunulmaktadır. Yasal süreç boyunca deneyimli bir ceza avukatının desteği önemlidir.
Karşılıksız çek düzenleme suçu, çekin yasal süresinde ibraz edilmesine rağmen banka hesabında karşılık bulunmaması durumunda oluşur. 5941 sayılı Çek Kanunu, bu durumu “karşılıksız çek düzenleme” olarak tanımlar ve belirli ceza yaptırımları öngörür. Suç, çekin kanuni ibraz süresi içinde banka tarafından “karşılıksızdır” işlemi yapılması ile meydana gelir.
3167 Sayılı Kanun ve Geçmiş Düzenlemeler
3167 sayılı Kanun’un 16/1. maddesi, karşılıksız çek düzenleme suçu için cezai yaptırımlar öngörmekteydi. Bu düzenlemeye göre, çek bedeli kadar adli para cezası ve çek hesabı açma yasağı uygulanmaktaydı. Ancak 5941 sayılı Çek Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle, bu düzenlemeler yerini yeni yasal düzenlemelere bıraktı.
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Yer Alan Hükümler
5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, çekin yasal süresinde banka hesabında karşılık bulundurulmaması durumunda adli para cezası uygulanır. Bu kanunda, her bir karşılıksız çek için 1500 güne kadar adli para cezası ve çek hesabı açma yasağı öngörülmüştür. Karşılıksız çek düzenleme suçu ve cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan tutarından az olamaz ve ödememe durumunda ceza artırılarak uygulanır.
Karşılıksız Çek Düzenlemenin Cezası Nedir?
Karşılıksız çek düzenleme suçu için öngörülen cezalara baktığımızda, en sık karşılaşılan yaptırımlar adli para cezası ve çek düzenleme yasağıdır. Kanun, çekin karşılıksız kalan tutarı kadar ceza öngörmekte ve bu cezanın, çek bedelinden az olamayacağını belirtmektedir.
Adli Para Cezası ve Yaptırımlar
Adli para cezası, 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5/1. maddesi gereği, çekin karşılıksız kalması durumunda uygulanır. Adli para cezası, her bir çek için ayrı ayrı belirlenir ve 1500 güne kadar sürebilir. Cezanın TL karşılığı, gün üzerinden belirlenmekte olup, gün başına en az 20 TL ve en fazla 100 TL olarak düzenlenmiştir. Bu durum, çekin tutarına göre en az 100 TL, en fazla 150.000 TL’ye kadar değişebilir.
Çek Hesabı Açma ve Çek Düzenleme Yasağı
Karşılıksız çek düzenleme suçunun bir diğer yaptırımı ise çek hesabı açma ve çek düzenleme yasağıdır. Sanık, mahkemece çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı ile cezalandırılabilir. Bu yasak, adli para cezasının yanı sıra uygulanır ve süresi mahkemenin takdirine bağlı olarak belirlenir.
Adli Para Cezasının Hapse Çevrilmesi
Karşılıksız çek düzenleme suçu nedeniyle verilen adli para cezası, ödenmemesi durumunda hapis cezasına çevrilebilir. 5941 sayılı Çek Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan adli para cezası sistemi ile uyumlu şekilde düzenlenmiştir. Buna göre, adli para cezasını ödemeyen kişiler, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 106. maddesi gereğince tazyik hapis cezası ile karşı karşıya kalabilirler.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Sebebiyle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı
5941 sayılı Kanun, karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen veya ileri tarihli düzenlenmiş çeki yasal ibraz süresi içerisinde karşılıksız bırakan kişiler hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verileceğini hükme bağlamıştır. Bu yasağın uygulanması, soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma aşamasında ise doğrudan mahkeme tarafından yapılmaktadır.
Bu tedbir kararı, yalnızca gerçek kişilerle sınırlı kalmayıp, tüzel kişiler hakkında da uygulanabilir. Yani, çek hesabı olan bir tüzel kişiye bu yasak getirilebileceği gibi, tüzel kişinin çek düzenlemekle yetkili temsilcisi hakkında da bu tedbir uygulanabilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, böylece hem bireylerin hem de tüzel kişilerin bankacılık işlemlerini doğrudan etkileyen bir yaptırım olarak öne çıkmaktadır.
Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararının Uygulanması
Çek düzenleme yasağı veya çek hesabı açma yasağı kararı verildikten sonra, bu karar ilgililere tebliğ edilir. Tebliğden itibaren, kişinin mevcut çek yapraklarını bankalara iade etmesi gerekmektedir. Ancak, çek yapraklarının iadesi için belirli bir süre öngörülmemiştir. Bu süreçte, kişinin düzenlediği ve hâlen karşılığı ödenmemiş çekleri bankaya bildirmesi beklenir. Bu bildirim, çekin düzenlenme tarihleri, miktarları ve varsa lehtarları ile birlikte yapılmalıdır.
İlgili kişi, yasağa aykırı olarak çek düzenlediği takdirde, eylemin daha ağır bir suç teşkil etmediği durumlarda, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, dolayısıyla hem idari hem de cezai yaptırımlarla desteklenen bir düzenlemedir.
Karşılıksız Çek Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri
Karşılıksız çek düzenleme suçunun faili, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilir. Bu kapsamda, karşılıksız kalan çek bedelini, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’a göre belirlenen ticari işlerdeki temerrüt faiz oranı ile birlikte ödemesi gerekmektedir. Faiz, çekin düzenlenme tarihini takip eden yasal ibraz süresi içinde işlemeye başlar.
Etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak, suçun ceza hukuku sonuçlarını önemli ölçüde hafifletebilir. Bu çerçevede, karşılıksız çek düzenleme suçu sebebiyle hakkında dava açılan kişi, çekin karşılığını faiziyle birlikte ödediğinde, soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilebilir. Kovuşturma aşamasında ise mahkeme, kamu davasının düşmesine veya mahkumiyet kararının ortadan kaldırılmasına karar verebilir.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme
5941 sayılı Çek Kanunu, karşılıksız çek düzenleme suçunda şikayet hakkını sınırlamış ve sadece çeki elinde bulunduran hamile şikayet hakkı tanımıştır. Bu suç, şikayete bağlı olarak soruşturulmakta ve kovuşturulmaktadır. Dolayısıyla, karşılıksız çek düzenleme suçu sebebiyle başlatılan soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde, şikayetçinin şikayetinden vazgeçmesi durumunda dava düşer.
Şikayet hakkı, suçun işlendiği tarihten itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır. Bu süre, çekin “karşılıksızdır” işlemi yapıldığı tarihten itibaren başlamaktadır. Şikayetten vazgeçme, hükmün kesinleşmesine kadar yapılabilir ve bu durumda dava sonuçlanmış olsa dahi mahkumiyetin tüm sonuçlarıyla birlikte kaldırılması kararı verilir.
Karşılıksız Çek Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
Karşılıksız çek düzenleme suçuna ilişkin yargılamalar icra ceza mahkemelerinde yapılır. Yetkili mahkeme ise çekin tahsil edilmek üzere ibraz edildiği yer veya hesap sahibinin yerleşim yeri mahkemesi olarak belirlenmiştir. Ayrıca, çek hesabının açıldığı bankanın bulunduğu yer mahkemesi de yetkili olabilir. Bu mahkemelerde yapılacak yargılamalar, çekin karşılıksız kalmasıyla ilgili maddi ve hukuki gerçeklerin tespit edilmesi için yürütülmektedir.
Karşılıksız çek düzenleme suçu, kişinin bankaya ibraz edilen çekin karşılığını ödememesi durumunda ortaya çıkar ve Türk Ceza Kanunu’na göre ciddi yaptırımlarla cezalandırılır. Bu suç, özellikle ticari ilişkilerde güven sarsıcı bir etkiye sahip olup, mağduriyetlere yol açabilir. Karşılıksız çek düzenleme suçundan yargılanan kişilerin, yargılama sürecini doğru yönetebilmesi için deneyimli bir ceza avukatı desteği almaları büyük önem taşır. Ceza avukatı, müvekkilinin savunmasını en etkin şekilde yaparak, hukuki sürecin adil bir şekilde ilerlemesini sağlar.
Karşılıksız çek düzenleme davalarında, sürecin karmaşıklığı ve ceza miktarlarının değişkenliği göz önüne alındığında, profesyonel bir ceza avukatının rehberliği kaçınılmaz hale gelir. Ceza avukatı, müvekkilinin haklarını korumak için gerekli delilleri toplar, yasal başvuruları yapar ve cezanın düşürülmesi ya da ertelenmesi için hukuki adımları atar. Bu sayede, yargılama süreci müvekkil açısından en az hasarla tamamlanabilir ve adil bir sonuç elde edilebilir.